Tóm tắt:
Mục tiêu nội dung chính của nhiệm vụ:
Mục tiêu của nhiệm vụ:
* Mục tiêu tông quát:
Nhằm tạo nguồn nguyên liệu ghép (cành, măt ghép) đúng giống, đảm bảo chất lượng phục vụ cho quá trình sản xuất giống cây ăn trái để từng bước nâng cao chất lượng trái cây.
* Mục tiêu cụ thể:
- Chọn lọc 07/27 cá thể cây đầu dòng (CĐD) đã được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bến Tre công nhận, trong các nhóm như: Sầu riêng; chôm chôm; bưởi Da xanh, mít, vú sữa;
- Xây dựng 07 mô hình vườn cây đầu dòng;
- Xây dựng 05 quy trình kỹ thuật nhân giống vườn cây đầu dòng cho 05 nhóm cây sầu riêng, chôm chôm, bưởi, mít, vú sữa;
- Đề xuất các giải pháp khoa học công nghệ tạo vùng sản xuất giống cây ăn quả xác nhận.
Nội dung chính của nhiệm vụ:
* Điều tra xây dựng quy trình kỹ thuật nhân giống vườn cây đầu dòng.
Phương tiện:
-Tài liệu nghiên cứu của các Viện, Trường;
-Hộ sản xuất giống cây ăn trái trên địa bàn huyện Chợ lách;
-Phiêu điều tra và khảo sát với 30 chỉ tiêu;
-Trang thiêt bị văn phòng, hội trường.
Phương pháp:
Trên cơ sở tổng thuật các tài liệu nghiên cứu xây dựng bản thảo quy trình kỹ thuật và mẫu phiêu điều tra với 30 chỉ tiêu. Sau đó tổ chức điều tra trên địa bàn các xã: Vĩnh Thành, Phú Sơn, Vĩnh Hoà, Tân Thiềng, Long Thới, Hưng Khánh Trung B, Hòa Nghĩa. Tổng số 150 phiêu (tương đương 150 hộ). Đối tượng điều tra là hộ có kinh nghiệm trong sản xuất cây giống.
Phương pháp điều tra là liên hệ Ủy ban nhân dân các xã để chọn vùng điều tra (ấp tập trung nhiều hộ dân sản xuất) ghi nhận tên trưởng ấp, số điện thoại. Liên hệ Trưởng ấp để lập danh sách các hộ dân có kinh nghiệm. Sau đó cán bộ điều tra phối hợp với Trưởng ấp đên tận hộ dân để điều tra.
Trên cơ sở phiêu điều tra được chuân bị san, tiên hành phỏng vấn hộ dân để ghi chép vào phiêu kêt hợp khảo sát thực tiễn các kinh nghiệm của người dân (nêu có).
Kêt quả điều tra được bổ sung vào dự thảo quy trình, sau đó tổ chức hội thảo lấy ý kiên các cán bộ kỹ thuật nhằm bổ sung hoàn thiện quy trình kỹ thuật có kinh nghiệm của nông dân.

* Khảo sát, chọn lọc cây đầu dòng
Phương tiện
Với 27 cây đầu dòng, cây giống tốt trên địa bàn tỉnh Bên Tre đã được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bên Tre công nhận từ năm 2008 đên 2011, gồm: 15 cây sầu riêng (với 05 cây sầu riêng Cơm vàng sữa hạt lép; 06 cây sầu riêng Monthong; 03 cây sầu riêng Ri 6 và 01 cây sầu riêng Cơm vàng nghệ hạt lép); 04 cây chôm chôm (với 02 cây chôm chôm Rongrieng; 02 cây chôm chôm Nhãn); 02 cây bưởi Da xanh; 02 cây xoài Tứ quý; 02 cây mít (với 01 cây mít Cao sản; 01 cây mít Mã lai); 02 cây vú sữa Bơ hồng, bên cạnh đó cũng ghi nhận thêm 05 cây đầu dòng khác, gồm 01 cây đầu dòng sầu riêng Cơm vàng sữa hạt lép thuộc cây giống
7
cấp quốc gia và 04 cây mít (01 mít Nghệ Indo, 02 mít Nghệ và 01 mít Nghệ cao sản), để thuận lợi cho việc khảo sát, các cây đầu dòng được ký hiệu theo số thứ tự 1,2,3
- Chọn lọc 7/27 cây đầu dòng đã được công nhận, trong các nhóm như: Sầu riêng; Chôm chôm; Bưởi da xanh, Mít, Vú sữa.
- Xây dựng 7 mô hình vườn cây đầu dòng.
- Xây dựng 05 quy trình xây dựng vườn cây đầu dòng cho 05 nhóm cây Sầu riêng, Chôm chôm, Bưởi, Mít, Vú sữa.
-Phiêu khảo sát bình tuyển;
-Các dụng cụ phục vụ khảo sát đánh giá
Phương pháp
Khảo sát trực tiêp từng cây ngay tại vị trí trồng; cây đầu dòng được đánh dấu theo số thứ tự 1,2,3 .bằng nước sơn đỏ; nội dung khảo sát theo phiêu, trong đó tập trung vào tình hình sinh trưởng; nguồn gốc, tuổi cây; điều kiện chăm sóc của hộ dân và vị trí cây trồng cũng như điều kiện quản lý sau này. Qua đó loại bỏ những cây không còn đạt yêu cầu, chọn những cây còn đủ điều kiện, tiêp tục lấy ý kiên của người sản xuất, kinh doanh cây giống để loại bỏ những cây không còn phù hợp, đồng thời ghi nhận những cây còn lại để tiêp tục khảo sát đánh giá chất lượng trái để tuyển chọn các cá thể tốt trong một mùa vụ cho trái. Các cây chọn sẽ được đầu tư thâm canh nhằm khai thác cành, măt ghép để nhân nguồn cây giống xây dựng vườn cây đầu dòng. Đồng thời, sẽ tiêp tục lập hồ sơ tái chứng nhận nêu hêt hạn.

* Xây dựng vườn cây đầu dòng
Phương tiện:
-Tổ chức, cá nhân hộ có đất làm vườn cây đầu dòng từ 2.000 m2 trở lên và 100m2 nhà lưới của Trung tâm giống nông nghiệp;
-Nguồn vật liệu ghép từ các cây đầu dòng được tuyển chọn, tái công nhận và cây gốc ghép địa phương;
-Quy trình kỹ thuật nhân giống vườn cây đầu dòng;
-Vật tư nông nghiệp;
-Dụng cụ cần thiết để lấy các chỉ tiêu sinh trưởng.
Phương pháp thực hiện
Để có sự tham gia của cộng đồng trong xây dựng vườn cây đầu dòng. Trên cơ sở của mục tiêu đề tài, thông qua vận động tuyên truyền rộng rãi đến các hộ dân sản xuất trên địa bàn huyện Chợ Lách và các đơn vị chuyên ngành cây ăn trái đóng trên địa bàn tỉnh, các hộ dân và đơn vị tham gia thực hiện thông qua đơn đăng ký. Danh sách hộ dân/đơn vị được xác lập và tiến hành thẩm định những điều kiện cần thiết theo yêu cầu của đề tài, như diện tích đất, vị trí thuận lợi, nguồn lực lao động.
Hộ dân/đơn vị được chọn tham gia dự lớp tập huấn kỹ thuật nhân giống vườn cây đầu dòng, đồng thời nghe triển khai các chương trình hỗ trợ đầu tư, như cây giống đầu dòng, vật tư nông nghiệp, công lao động.Sau khi được trang bị kỹ thuật thì tiến hành thi công xây dựng vườn cây đầu dòng.
Đối với cây con giống đầu dòng được hợp đồng sản xuất với nguồn vật liệu từ cây đầu dòng đã được chọn lọc.
Cây con giống đầu dòng, vật tư nông nghiệp được chuyển giao cho hộ dân/đơn vị để trồng, chăm sóc, quản lý, theo dõi và khai thác.
Vườn cây đầu dòng được quản lý, chăm sóc và theo dõi một số đặc tính sinh trưởng như tỷ lệ cây còn sống, khả năng sinh trưởng, tốc độ sinh trưởng về đường kính gốc, chiều cao cây, khả năng cung cấp lượng mắt ghép, cành ghép.
Các chi tiêu theo dõi được ghi nhận trong thời gian 05 tháng sau khi trồng, mỗi tháng 01 lần, chọn mỗi chủng loại 5-10 cây tùy số lượng và vườn trồng. Đường kính gốc được đo cách vết ghép 05cm, chiều cao cây được đo từ mặt đất đến đỉnh sinh trưởng còn đường kính tán được đo nơi có chiều rộng nhất. Cuối cùng là đăng ký chứng nhận vườn cây đầu dòng. Để đăng ký công nhận vườn cây đầu dòng các hộ tự làm đơn, ban chủ nhiệm đề tài hỗ trợ hồ sơ nguồn gốc cây đầu dòng.
• Kết quả thực hiện:
Qua kết quả điều tra, thu thập kinh nghiệm trong người dân và ý kiến đóng góp trong hội thảo. Kết quả có 05 quy trình kỹ thuật đã được biên soạn hoàn chỉnh, gồm :
Quy trình kỹ thuật nhân giống vườn cây đầu dòng cây mít ;
Quy trình kỹ thuật nhân giống vườn cây đầu dòng cây sầu riêng;
Quy trình kỹ thuật nhân giống vườn cây đầu dòng cây chôm chôm ;
Quy trình kỹ thuật nhân giống vườn cây đầu dòng cây vú sữa ;
Quy trình kỹ thuật nhân giống vườn cây đầu dòng cây bưởi Da xanh.

-Về khảo sát, chọn lọc cây đầu dòng.
Với tổng số 32 cây đầu dòng qua khảo sát, lấy ý kiến người sản xuất, kinh doanh
cây giống và đánh giá chất lượng trái đã chọn lọc được 07 cây đầu dòng đáp ứng tốt những điều kiện để xây dựng vườn cây đầu dòng phục vụ sản xuất giống cây ăn trái chất lượng cao, gồm: 02 cây sầu riêng (sầu riêng Monthong và Ri6); 02 cây chôm chôm (chôm chôm Rongrieng và chôm chôm Nhãn) và 01 cây mít Nghệ Indo, 01 cây vú sữa Bơ hồng, 01 cây bưởi Da xanh;

-Về xây dựng vườn cây đầu dòng.
Kết quả có 07 điểm với 19 vườn cây đầu dòng, trong đó 01 điểm bảo tồn Ex-situ được đầu tư xây dựng với 1.180 cây, diện tích 17.500m2 kể cả 100m2 nhà lưới, đảm bảo đúng giống mang đầy đủ các đặc tính di truyền của cây đầu dòng. Và đã đăng ký chứng nhận được 16 vườn cây đầu dòng, ngoại trừ điểm bảo tồn Ex-situ.
Qua thời gian hơn 05 tháng chăm sóc, bảo quản hiện chỉ còn 1.131 cây đạt 107,71 % so yêu cầu đề tài, mức độ sinh trưởng ở dạng trung bình khá, đường kính gốc, chiều cao cây và đường kính tán phát triển cân đối.
Khả năng cung cấp nguồn mắt ghép ở năm thứ nhất khoảng 58.480 cành mắt ghép, trong đó có 120 cành ghép vú sữa Bơ hồng, bình quân đạt 51,71 cành, mắt ghép/cây. Và những năm tiếp theo hệ số cung cấp mắt ghép, cành ghép sẽ tăng cao do cây sinh trưởng ngày một lớn, lượng cành sẽ nhiều hơn. Khả năng cung cấp cây giống từ vườn cây đầu dòng trong vòng 5 năm tới khoảng 800 ngàn đến 1 triệu cây chiếm từ 1-1,5% sản lượng cây giống được sản xuất trong dân hiện nay. Do đó, trong quản lý chất lượng cây giống cây ăn quả cần quan tâm đến yếu tố vườn cây
đầu dòng và người sản xuất cũng cần xây dựng vườn cây đầu dòng để tham gia sản xuất cây giống xác nhận.
Để tạo nên vùng sản xuất giống cây ăn quả chất lượng, có nguồn gốc và được xác nhận đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế vườn, cần phải có cây đầu dòng được bình tuyển từ quần thể cây trồng để tạo nguồn vật liệu ban đầu cho việc xây dựng vườn cây đầu dòng và từ vườn cây đầu dòng sẽ cung cấp nguồn vật liệu ghép phục vụ cho sản xuất cây giống có nguồn gốc, giống xác nhận.
Hiệu quả kinh tế, xã hội cũng như môi trường mang lại rất thiết thực, góp phần làm tăng hiệu quả đầu tư của toàn xã hội, giảm thiểu tối đa mức độ ô nhiễm môi trường.