Tóm tắt:
Cá kèo là một loại thủy sản đặc trưng ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long có giá trị dinh dưỡng và giá trị kinh tế cao do vậy cá kèo hiện đang được nhiều người dân vùng ven biển tỉnh Bạc Liêu nuôi với nhiều hình thức khác nhau. Tuy nhiên nguồn giống cá kèo phụ thuộc vào nguồn giống khai thác từ thiên nhiên điều này đã gây áp lực rất lớn đối với nguồn lợi cá kèo giống tự nhiên. Vì vậy việc đánh giá lại sản lượng và hiện trạng khai thác nguồn lợi giống cá kèo là rất cần thiết góp phần phục vụ cho công tác quản lý nhà nước và khai thác bền vững đối tượng nuôi này.
Thông qua việc điều tra ngẫu nhiên 90 hộ khai thác cá kèo giống trên các địa bàn thành phố Bạc Liêu, huyện Hòa Bình và huyện Đông Hải để đánh giá hiện trạng khai thác, khảo sát lượng khai thác cá kèo giống hàng tháng. Thu thập thông tin về tình hình nuôi, tổng diện tích sản xuất cá kèo trong năm 2013 để đánh giá về tình hình cũng như nhu cầu sử dụng con giống. Từ các thông tin về dữ liệu hiện trạng, sản lượng khai thác và nhu cầu sử dụng con giống tác giả đã đề xuất các giải pháp quản lý và khai thác bền vững nguồn lợi cá kèo giống trong tình hình hiện nay.
Kết quả nghiên cứu cho thấy: (1) về hiện trạng khai thác cá kèo giống chủ yếu bằng ngư cụ là lưới nhựa có kích thước mắt lưới 2a= 2±0,7 mm, thời gian khai thác trung bình ở con nước 15 là 8,1±2,3 ngày đối với khu vực sông, cửa sông và 5,8±1,8 ngày đối với vùng bãi bồi, tương tự ở con nước 30 8,6±2,3 ngày và 6,3±1,7 ngày. Mùa vụ khai thác cá kèo giống của ngư dân tỉnh Bạc Liêu từ tháng 4 đến tháng 10 âm lịch, nhưng tập trung khai thác nhiều từ tháng 5 đến tháng 8, trung bình mỗi hộ có khoảng 10±9 miệng lưới khai thác. Trong số 14 tuyến kênh cửa biển và vùng bãi bồi ven biển đã thống kê được 7.855 miệng lưới khai thác cá kèo; (2) sản lượng khai thác giống trung bình là 13.407±6.462 con/miệng lưới/tháng, tổng sản lượng cá kèo giống khai thác trong vụ năm 2013 (từ cuối tháng 4 đến cuối tháng 7 âm lịch) là 421.232.230 con; (3) tình hình nuôi cá kèo mỗi hộ có diện tích nuôi trung bình 0,42±0,22 ha, mật độ nuôi trung bình 91 con/m2, thời gian nuôi dao động 4,2±0,5 tháng, sản lượng bình quân đạt 3.330±1.925,4 kg/hộ/vụ. Năm 2013 toàn tỉnh có 4 huyện, thành phố nuôi cá kèo thâm canh với tổng diện tích 285 ha với năng suất trung bình 7.425 tấn/ha, nhu cầu sử dụng trung bình toàn tỉnh năm 2013 khoảng 261.345.000 con/vụ.
Qua kết quả nghiên cứu tác giả đã đề xuất một số biện pháp quản lý và khai thác bền vững nguồn lợi cá kèo giống trong giai đoạn hiện nay: đối với khu vực bãi bồi cần giới hạn thời gian, phạm vi và số ngư dân khai thác cá giống cho từng khu vực dựa trên cơ sở quản lý cộng đồng; đối với các tuyến sông, kênh thông ra biển cần kết hợp tuyên truyền với từng bước giải tỏa các ngư cụ khai thác; đẩy mạnh việc nghiên cứu sinh sản cá kèo nhằm cung cung cấp nguồn giống chất lượng ổn định phát triển nghề nuôi cá kèo thương phẩm và giảm áp lực khai thác cá kèo giống tự nhiên.