Trong điều kiện thời tiết ngày càng diễn biến bất lợi như hiện nay, nhất là tình trạng hạn hán kéo dài, kèm theo nhiều loại sâu hại cây trồng đang đe doạ, việc tạo ra các giống cây trồng đột biến bằng phương pháp phóng xạ hạt nhân đang được coi là một trong những giải pháp thích hợp để khắc phục, giải quyết những khó khăn trên.

Lợi thế của giống phóng xạ đột biến

Được nhập về Việt Nam từ năm 1995, giống lúa Khang Dân 18 đã nhanh chóng chiếm được “cảm tình” của người nông dân bởi những ưu điểm: hạt gạo dài, thời gian sinh trưởng trung bình, năng suất khá. Nhưng chỉ sau một vài năm canh tác, giống này đã có biểu hiện thoái hóa: khả năng chống chịu sâu bệnh đặc biệt là chống đổ rất kém. Trên cơ sở đó, ngay từ năm 1999, được sự tài trợ của cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), các nhà khoa học thuộc Bộ môn Di truyền và công nghệ lúa lai (Viện Di truyền Nông nghiệp) đã tiến hành bắt tay vào cải tạo lại giống này bằng một phương pháp mới: phóng xạ hạt nhân.

TS. Đỗ Hữu Ất - tác giả của phương pháp trên cho biết: “Khác với công nghệ biến đổi gen GMO, phương pháp phóng xạ đột biến là sự phá vỡ hệ gen gốc, rồi sắp xếp lại thành một hệ gen khác, cuối cùng tạo ra cá thể mới để loại bỏ những gen bất lợi và chọn lọc lên những gen có nhiều ưu thế". Chính nhờ phương pháp này mà giống Khang Dân 18 (đột biến) có thời gian sinh trưởng ngắn hơn từ 10-15 ngày so với giống gốc, vụ xuân (120-125 ngày), cây nhỏ và đẻ khoẻ hơn, dạng hình gọn, đẹp, bông to, hạt xếp xít, khả năng chống chịu sâu bệnh, chống đổ tốt hơn, chất lượng cơm thơm, ngon... Theo TS. Đỗ Hữu Ất: “So với phương pháp lai tạo, tạo đột biến bằng phóng xạ là kỹ thuật dễ, nhưng lại phải tốn rất nhiều công sức theo dõi, kiểm tra. Quá trình này phải được tiến hành liên tục với thời gian chọn lọc có thể lên đến 5-6 lần mới chọn ra được các dòng có triển vọng".

Sau Khang Dân, Viện Di truyền Nông nghiệp đã tiếp tục tiến hành cải tạo 2 giống nữa cũng bằng phương pháp trên là Bắc Thơm số 7 và Thạp Luông. Kết quả giống Bắc Thơm số 7 có hạt dài, to, bầu hơn, nhưng vẫn giữ được chất lượng và mùi thơm, gạo trong. Nhờ các kết quả trên, đến nay các giống lúa đột biến, nhất là Khang Dân 18 đã được phát triển và đưa vào sản xuất ở hầu hết các tỉnh đồng bằng Bắc bộ như Hà Tây, Vĩnh phúc, Nghệ An... Thành công hơn cả là các giống đậu tương đột biến như DT10, DT-84, DT-96 bởi không những cho năng suất, chất lượng cao hơn hẳn, những giống đậu tương này còn có một khả năng chịu hạn rất đặc biệt, có thể lên đến... 2 tháng.