Trên cây nhãn ở chỗ chúng tôi, thường hay bị những con sâu nhỏ cỡ hạt mè, hình bầu dục, thân mềm nhũn, trên mình có phủ một lớp phấn trắng như bông gòn. Chúng bám thành từng đám (hình như không thấy di chuyển) trên cuống bông, chùm trái hay đọt lá non. Làm cho bông trái bị rụng, đọt lá non bị quắt lại không phát triển được. Xin cho biết đó là lọai sâu bệnh gì? Nên phòng trừ lọai sâu bệnh này như thế nào cho có hiệu quả?

Đỗ Đình Tính (Cao Lãnh, Đồng Tháp)
Và một số bà con ở Đồng Nai.

Trả lời: Qua mô tả của các bạn chúng tôi cho rằng cây nhãn của nhà các bạn đã bị rệp sáp gây hại. Theo các nhà chuyên môn thì trên cây nhãn có ít nhất 4 lòai rệp sáp gỉa, chúng thuộc họ Pseudococcidae. Chắc là các bạn chưa quan sát kỹ hoặc chưa mô tả hết , chứ thực ra với con rệp sáp giả còn có hai hiện tượng nữa đi kèm đó là: tại xung quanh chỗ có những con rệp này đeo bám thường hay thấy có kiến lửa, kiến hôi, hay kiến cao cẳng bò qua bò lại, vì những lòai kiến này sống cộng sinh với rệp. Hai là ở những chỗ đó thường có  phủ một lớp mầu đen như bồ hóng do nấm Capnodium  sp. phát triển trên những chất đường mật còn dư trong chất bài tiết (phân) do con rệp thải ra, gọi là bệnh bồ hóng.

Rệp gây hại bằng cách cả con trưởng thành và con rệp non  đều chích hút nhựa ở những bộ phận mà chúng đeo bám  làm cho đọt non, lá non quắt lại không phát triển được, bông và trái non có thể bị rụng hoặc bị còi cọc chậm lớn (ảnh III-77a, III-77b). Những trái bị chúng gây hại nếu không rụng thì ăn cũng rất lạt. Nếu không phát hiện sớm và có biện pháp diệt trừ kịp thời, để chúng tích lũy với mật số cao, gây nặng sẽ gây thất thu rất nghiêm trọng cho nhà vườn (đặc biệt là vào mùa khô).

Ngòai gây hại trực tiếp trong qúa trình sống chất thải của rệp còn chứa nhiều chất đường mật, đây là môi trường thuận lợi cho bệnh Nấm bồ hóng phát triển, phủ đen cả bề mặt lá, ảnh hưởng  đến qúa trình quang tổng hợp tạo vật chất hữu cơ nuôi cây. Phân của chúng tiết ra còn quyến rũ một số lòai kiến đến sống công sinh. Vì thế khi thấy trên cây có nhiều kiến những nhà vườn có kinh nghiệm biết ngay rằng trên cây đang có nhiều rệp sáp gây hại và họ mang thuốc ra xịt.

Muốn phòng trừ rệp có hiệu qủa các bạn nên áp dụng một số biện pháp sau đây:

-Sau khi thu họach trái, kết hợp với việc làm gốc sử lý cho cây ra hoa trái tập trung , các bạn nhớ vệ sinh vườn nhãn bằng cách cắt tỉa bỏ những cành bị sâu bệnh, cành nằm khuất trong tán lá không có khả ngăng cho trái, cành già, lá già...để vườn cây luôn thông thóang. Những bộ phận đã bị rệp gây hại nặng khó có khả năng hồi phục nên mạnh dạn cắt bỏ đem tiêu hủy để hạn chế bớt mật số rệp tại chỗ và rệp ở các vụ sau.

-Dọn sạch cỏ rác, lá cây mục tủ xung quanh gốc  để phá vỡ nơi “cư trú” của một số lòai kiến thường sống cộng sinh với rệp, đồng thời rải thuốc Basudin, Regent, Padan..hột xung quanh gốc nhãn để tiêu diệt kiến, hạn chế việc kiến tha rệp từ cây này sang cây khác.

-Thường xuyên kiểm tra vườn nhãn để phát hiện và diệt trừ rệp kịp thời (nhất là vào các đợt cây ra đọt non, lá non, ra bông trái non). Khi phát hiện có nhiều rệp có thể dùng một trong các lọai thuốc như: Applaud 10WP; Butyl 10WP; Supracide 40EC/ND; Bitox 40EC/50EC; Dầu khóang DC-Tron Plus 98,8 EC...phun trực tiếp vào chổ lá có rệp bu bám. Trước khi dùng các bạn nhớ đọc kỹ hướng dẫn của nhà sản xuất có in trên nhãn thuốc. Nhớ phải bảo đảm thời gian cách ly của thuốc.

-Trong khi tưới vườn có thể dùng vói nước có áp suất mạnh tia xịt nước trực tiếp vào chỗ có rệp  bu bám cũng có tác dụng rửa trôi bớt rệp.