Vài năm gần đây, nông dân chúng tôi thường nghe thấy Đài, Báo nói những câu đại thể như: “Cần phải giảm bớt thuốc trừ sâu để bảo vệ những người bạn của nông dân trên đồng ruộng”, “sử dụng thuốc BVTV hợp lý để bảo vệ thiên địch trên đồng ruộng”, hoặc “ chỉ sử dụng thuốc khi thật cần thiết để bảo vệ thiên địch trong vườn cây” vv và vv...Vậy chúng tôi xin được nói rõ thêm thiên địch là gì? Những người bạn của nông dân ấy là ai? Tại sao lại gọi họ là bạn? Và tại sao phải bảo vệ chúng?

Nguyễn Đình Cách Vĩnh Cửu (Đồng Nai)

Trả lời: Muốn phòng trừ các loại dịch hại cây trồng (sâu, bệnh, cỏ

dại, chuột, ốc bươu vàng...) trên đồng ruộng, vườn cây có kết qủa cao, người ta phải áp dụng một cách đồng bộ và hợp lý nhiều biện pháp trong quy trình qủan lý dịch hại tổng hợp (IPM) như biện pháp giống, biện pháp canh tác, biện pháp sinh học, biện pháp hoá học (dùng thuốc BVTV)...

       Trong biện pháp sinh học để phòng trừ dịch hại (ở đây chúng ta lấy thí dụ dịch hại đó là sâu hại chẳng hạn) thì ngoài việc sản xuất những chế phẩm  vi sinh vật phun xịt lên cây trồng để diệt trừ sâu hại, hoặc nuôi nhân ong ký sinh rồi thả ra đồng ruộng, vườn cây để chúng ký sinh diệt sâu hại... người ta còn lợi dụng một số loài sinh vật đang có sẵn trong tự nhiên để tiêu diệt sâu hại, khống chế mức độ gây hại của chúng ở mức không có ý nghĩa về mặt kinh tế. Trong thuật ngữ chuyên môn người ta gọi những sinh vật này là thiên địch hay những kẻ thù tự nhiên  của dịch hại trên đồng ruộng. Vì chúng giúp bà con nông dân khống chế sự phát triển của dịch hại, nên có người còn gọi chúng là : “những người bạn của nông dân” như các bạn đã nghe. Còn chúng là ai thì chúng tôi xin nêu ra đây một thí dụ về thiên địch của sâu hại để các bạn thấy rõ vấn đề. Với sâu hại thiên địch của chúng gồm có nhóm bắt mồi ăn thịt, nhóm chân đốt ký sinh, nhóm vi sinh vật gây bệnh và các đối tượng ký sinh khác: trong nhóm bắt mồi ăn thịt  có một số loại như nhện ăn thịt Lycosa, nhện linh miêu Oxyopes, nhện nhẩy, nhện lùn, nhện lưới, nhện chân dài, bọ rùa đỏ, bọ rùa tám chấm, bọ cánh cứng ba khoang (ảnh I-4a), bọ xít nước, bọ xít mù xanh, bọ xít nước gọng vó, chuồn chuồn kim... Những loaì naỳ chuyên săn lùng những loaị bọ rầy, bướm và sâu non cuả sâu đục thân, sâu xanh ăn lá luá...để ăn thịt (một con nhện Lycosa trưởng thành mỗi ngày có thể ăn từ 5-15 con rầy nâu).

       Nhóm chân đốt ký sinh (ảnh I-4b) có thể ký sinh trứng, sâu non, nhộng hoặc con trưởng thành của những loài sâu rầy hại lúa, thí dụ như ong đen, ong xanh ký sinh trứng sâu đục thân, ong đen ký sinh trứng bọ xít, một số loại ong ký sinh trứng rầy, ong đa phôi ký sinh sâu cuốn lá nhỏ v.v...làm cho những loại sâu hại này bị chết.

      Ngoài ra còn có một số nấm (ảnh I-4c), vi khuẩn, virus chuyên gây bệnh cho sâu, rầy trên đồng ruộng, hoặc trong vườn cây.

      Có một điều cần phải nói thêm cho các bạn rõ là so với sâu hại thiên địch hay “những người bạn của nông dân chúng ta” rất dễ chết bởi thuốc trừ sâu, vì thế mỗi khi phun xịt thuốc (nhất là những loại thuốc có phổ tác động rộng) nhiều khi chưa đủ “đô” để diệt sâu hại thì những người bạn của chúng ta đã bị tiêu diệt, hoặc suy yếu, không còn đủ sức săn bắt, ký sinh tiêu diệt sâu hại giúp bà con nông dân nữa. Một khi đội quân “tình nguyện” tiêu diệt sâu hại này không còn hoặc bị suy yếu thì sâu rầy rất dễ bùng phát thành dịch gây hại nặng cho cây trồng. Chính vì thế trong công tác quản lý dịch hại tổng hợp hiện nay, các nhà chuyên môn thường khuyên bà con nông dân phải hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, chỉ dùng thuốc khi thật cần thiết và phải sử dụng theo nguyện tắc 4 đúng để bảo vệ thiên địch-“những người bạn của nông dân chúng ta” trên đồng ruộng, vườn cây, như các bạn đã nghe nói./.